Το τυπικό της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής

 

Η Εκκλησία σαν στοργική Μάνα θέλοντας να μας βοηθήσει στο στάδιο που διανύουμε, μας προσφέρει πλήθος Ιερών Ακολουθίων:

Πρωινές Ακολουθίες (από Δευτέρα έως Παρασκευή)

Μεσονυκτικό: Είναι εκκλησιαστική ακολουθία που τελείται στο μεσονύκτιο. Εμφανίζεται σε δύο μορφές, η πρώτη για τη Δευτέρα-Παρασκευή και η δεύτερη για το Σαββατοκύριακο. Η ακολουθία αυτή είναι μοναχικής προελεύσεως και επινοήσεως. Ως περιεχόμενο αυτή η ακολουθία συνδέεται με την διαρκή επαγρύπνηση και προσμονή που έχει ο συνειδητός χριστιανός ώστε να είναι έτοιμος για την Δευτέρα παρουσία του Χριστού. Συνδέεται με την Ανάσταση του Κυρίου (η οποία έλαβε χώρα νωρίς το πρωί). 

Όρθρος: Ονομάζεται η εωθινή ακολουθία που τελείται πριν τη Θεία Λειτουργία, αν και μπορεί να τελεσθεί και ανεξάρτητα κατά τις πρωινές ώρες. Είναι από τις αρχαιότερες καθώς και η πιο πλούσια και  πιο εκτενής ακολουθία. Η ακολουθία του Όρθρου είναι μία δοξολογία και ευχαριστία στον Χριστό. Επίσης είναι μία παράκληση προς τον Κύριο με την ανατολή της καινούργιας ημέρας. Κατά τις ημέρες δε που Εκκλησία τιμά Αγίους ή ενθυμείται γεγονότα από τη ζωή του Χριστού ή της Παναγίας ο Όρθρος εμπλουτίζεται με ύμνους που τιμούν και υμνούν τα εορτάζονται πρόσωπα ή παρουσιάζουν τη σημασία για τη ζωή της Εκκλησίας και του πιστού.

Ώρες:

α΄:Είναι μια σύντομη ακολουθία, αντιστοιχεί στην 6^η πρωινή και μας υπενθυμίζει την παράδοση του Κυρίου μας, μετά την σύλληψη του εις τον Πιλάτο.

γ΄:Είναι μια σύντομη ακολουθία, που ευχαριστεί το Θεό για την έλευση  του Αγίου Πνεύματος, η οποία σύμφωνα με την σχετική διήγηση του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων, έγινε την Τρίτη ώρα της ημέρας. Αντιστοιχεί στην 9^η πρωινή.

στ΄: Είναι μια σύντομη ακολουθία που αναφέρεται στη Σταύρωση του Χριστού, η οποία σύμφωνα με τη σχετική διήγηση των Ευαγγελίων, έγινε την έκτη ‘ώρα της ημέρας. Αντιστοιχεί στην 12^η μεσημβρινή.

θ΄: Είναι μια σύντομη ακολουθία που αναφέρεται στο θάνατο του Χριστού, ο οποίος σύμφωνα με τη σχετική διήγηση των Ευαγγελίων έγινε την ενάτη ώρα της ημέρας. Αντιστοιχεί στην 3^η απογευματινή και τελείται πριν την ακολουθία του εσπερινού.

Εσπερινός: Είναι η πρώτη ακολουθία της ημέρας Ακολουθία που αναφέρεται στην Δεσποτική η Θεομητορική εορτή ή μνήμη Αγίου  της επόμενης ημέρας. Είναι δοξολογία ευχαριστία προς το θεό για την ημέρα που πέρασε και δέηση για το υπόλοιπο του απογεύματος και της νυκτός που θα έρθει. Στα λειτουργικά κείμενα ονομάζεται και Λυχνικόν, επειδή η έναρξή  συνέπιπτε χρονικά με την αφή των λύχνων, που φώτιζαν τους δρόμους των μεγάλων πόλεων κατά τη διάρκεια της νύκτας. Χωρίζεται με μικρό και Μέγα.

Προηγιασμένη Θεία  Λειτουργία: (Τετάρτη και Παρασκευή): Η Θεία Λειτουργία της Μεγάλης Σαρακοστής  μία από τις ωραιότερες και κατανυκτικότερες ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Αλλά συγχρόνως και μία διαρκής πρόσκληση για τη συχνή κοινωνία των θείων μυστηρίων. Μια φωνή από τα βάθη των αιώνων, από την αρχαία ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας. Φωνή που λέει, ότι ο πιστός δεν μπορεί να ζει τη ζωή του Χριστού αν δεν ανανεώνει διαρκώς την ένωσή του με την πηγή της ζωής, το σώμα και το αίμα του Κυρίου. Διότι ο Χριστός είναι «η ζωή ημών». Παλαιότερα οι πιστοί κοινωνούσαν 3-4 φορές την εβδομάδα. Κατά τη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δε γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθή (γι' αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων) κατά την προηγηθείσα θεία Λειτουργία της Κυριακής, είναι πλέον Σώμα και Αίμα Χριστού, και απλώς προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.

Θεία Λειτουργία: (Ιερού Χρυσοστόμου το Σάββατο): Τελείται κάθε Κυριακή και εορτή και περιλαμβάνει δύο μεγάλες ενότητες: Τη λειτουργία του λόγου και τη λειτουργία - ιερουργία του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας

 Θεία Λειτουργία: (Μεγάλου Βασιλείου τη Κυριακή): Είναι προγενέστερη από του  του Χρυσοστόμου. Κρίνεται μεγαλοπρεπής, αλλά είναι ιδιαίτερα μακροσκελής. Τελείται δέκα φορές το χρόνο, δηλαδή του Αγίου Βασιλείου, την παραμονή των Χριστουγέννων, των Θεοφανίων, τις πέντε πρώτες Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο.

 

Βραδινές Ακολουθίες (από Δευτέρα έως Παρασκευή)

Μέγα Απόδειπνο: Γενικά  ονομάζεται η προσευχή που τελείται μετά το δείπνο. Λόγω της μεγάλης του διάρκειας από την συνεχή προσθήκη ευχών ονομάζεται Μέγα και διαβάζεται αυτή την περίοδο. Ξεχωρίζει η προσευχή  "Κύριε των δυνάμεων μεθ' ημών γενού, άλλον γαρ εκτός Σου βοηθόν εν θλίψεσιν ουκ έχομεν, Κύριε των δυνάμεων ελέησον ημάς".

Μεγάλος Κανόνας Αγίου Ανδρέου Κρήτης: Ένας ύμνος και ποίημα βαθειάς συντριβής όπου διαβάζεται  τμηματικά από Δευτέρα έως Πέμπτη της Ά εβδομάδος νηστειών και ολόκληρος την Πέμπτη της Έ εβδομάδος νηστειών)

Χαιρετισμοί της Θεοτόκου: Ο Ακάθιστος Ύμνος ή αλλιώς Χαιρετισμοί, είναι ένα μεγάλο και σπουδαίο ποίημα, γραμμένο τον 6ο αιώνα μ.Χ., που μιλάει στην Παναγία με επαίνους, ευχαριστίες και προσευχές. (Τμηματικά απαγγέλλεται  μια στάση τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές και ολόκληρος ο Ακάθιστος Ύμνος τη Παρασκευή της Έ εβδομάδος Νηστειών)

Αναστάσιμος Εσπερινός Σαββάτου: Ψάλλονται Αναστάσιμα τροπάρια.

Κατανυκτικός Εσπερινός Κυριακής: Κατανυκτικός λέγεται, διότι ψάλλονται κατανυκτικά τροπάρια από το Τριώδιο, που το περιεχόμενό τους διαποτίζεται από βαθιά συναίσθηση της αμαρτωλότητας, πένθος, συντριβή, μετάνοια και θερμή ικεσία για άφεση αμαρτιών. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των Εσπερινών αυτών είναι ότι μετά την Είσοδο και το «Εσπέρας Προκείμενον», αλλάζει ο διάκοσμος της Αγίας Τραπέζης και η στολή του Ιερέως. Από πασχαλινή, λόγω της Κυριακής, γίνεται πένθιμη, λόγω της Τεσσαρακοστής (αλλάζουν τα λευκά με πορφυρά - έφ' όσον τον Χριστό δεν Τον πενθούμε ως άνθρωπο, άλλ' ως Βασιλέα Θεό).